Omgevingswet
Projectnaam | Implementatie omgevingswet | |||
Portefeuillehouder | L. Wijnhoud | |||
Rapportagedatum | 1 januari 2024 | |||
Basisinformatie Project | ||||
De Omgevingswet is op 1 januari 2024 in werking getreden. De gemeente heeft de afgelopen jaren gewerkt aan de wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit de Omgevingswet. Dit betekent dat producten en diensten geleverd moeten kunnen worden (bijvoorbeeld een omgevingsvergunning en het publiceren van een omgevingsplan) en dat de werkprocessen en systemen hierop zijn aangepast. Verder moet er voldoende gekwalificeerd personeel beschikbaar zijn om deze producten en diensten ook daadwerkelijk te kunnen leveren en moet de organisatie daarop ingericht zijn. Tenslotte moeten de inwoners van de gemeente Deventer weten op welke dienstverlening en ondersteuning van de gemeente zij kunnen rekenen vanaf de datum van inwerkingtreding van de Omgevingswet. De komende jaren staat in het teken van het verder doorontwikkelen van de omgevingswet. De wet en bijbehorende kerninstrumenten bieden diverse mogelijkheden voor lokale afwegingen. Doordat in eerste instantie onder de nieuwe wet bestaande regels in stand blijven (de bruidsschat), kunnen we in de komende jaren werken aan de invulling van een eigen visie en deze vertalen in regels waar wij dat willen. Dit betekent dat we werken aan het actualiseren van de Omgevingsvisie en het introduceren van het kerninstrument Omgevingsprogramma’s. Het project implementatie Omgevingswet dient ervoor te zorgen dat alle voorgaande benodigde activiteiten worden uitgevoerd en geborgd. | ||||
Projectfase | Realisatiefase | |||
Besluitvorming | ||||
Genomen besluiten:
| ||||
Stand van zaken | ||||
Het vigerende Plan van Aanpak Implementatie Omgevingswet is vastgesteld in 2018. We ronden de transitiefase af en bereiden de transformatiefase voor. We verwachten als Deventer extra frictiekosten ten opzichte van het Plan van Aanpak, met name bij de inzet van het implementatieteam. Inhoudelijk zijn we in de transitiefase behoudend geweest in opstart van nieuwe trajecten, hetgeen de extra kosten heeft beperkt. Per onderdeel van de implementatie lichten we de stand van zaken hieronder toe. Omgevingswet kerninstrumenten Omgevingsvisie We zetten een stap in de doorontwikkeling van de vorm van de Omgevingsvisie in de geest van de Omgevingswet: enerzijds verbreden we de scope van de WRO naar de scope van de Omgevingswet. Anderzijds werken we aan een omgevingsvisie die digitaal toegankelijk is en meer samenhang biedt tussen de opgaven. De wet schrijft voor dat er vóór 1 januari 2027 een omgevingsvisie moet zijn vastgesteld die aan deze eisen voldoet. In november 2023 bent u geïnformeerd over de hoofdlijnen van de aanpak om te komen tot die omgevingsvisie: De eerste stap is het bij elkaar brengen van het bestaande vigerende beleid. Daaruit volgen de eerste dilemma’s. Uit het bij elkaar brengen van lopende ruimtelijke trajecten, volgen nieuwe dilemma’s. En uit de inventarisatie van nieuwe ontwikkelingen en opgaven, zullen nog meer keuzes volgen. Uitgangspunt is dat vastgesteld beleid leidend is. Voorstellen voor wijzigingen daarop zullen expliciet worden gemaakt voor de raad in dit traject. Op beleid in ontwikkeling zal in steeds grotere mate de richting van de omgevingsvisie sturend worden. Na vaststelling, zal de omgevingsvisie doorlopend geactualiseerd worden bij koerswijzigingen. In die werkwijze zijn eigenaarschap, integrale afweging op beleidsniveau en het beheer en doorontwikkeling van de omgevingsvisie. Voor de situatie tot vaststelling van de Omgevingsvisie zijn hier procesafspraken gemaakt en is de verantwoordelijkheid bij de programmamanager RO belegd. Het opstellen van de nieuwe omgevingsvisie wordt in samenhang voorbereid met de verkenningen ten behoeve van een integraal toekomstbeeld voor de ontwikkeling van Deventer. Omgevingsprogramma’s Er zijn procesafspraken opgeleverd voor het werken met omgevingsvisie, -programma en -plan bij gebieds- en beleidsontwikkeling in de fysieke leefomgeving. Dit is gebeurd in afstemming met lopende trajecten waaronder stroomlijnen processen gebiedsontwikkeling, herijking verantwoordelijkheden begrotingsprogramma's 3, 4a, 5 en 6, herijken proces vooroverleg en datagedreven werken. Deze werkafspraken lichten we in eerste maanden van 2024 nader toe in de meest betrokken teams. In 2024 werken we nader uit hoe de regie op de verschillende omgevingsprogramma's vorm te geven. Hier heeft de programmamanager RO en het Ruimtelijk Verbindingsoverleg een centrale rol in. Omgevingsplan De projectgroep Omgevingsplan was vormgegeven en ingeregeld voor de periode tot de inwerkingtreding van de wet. De projectgroep heeft de minimale acties uitgevoerd die voor de inwerkingtreding van de wet nodig waren voor het instrument omgevingsplan. Het plan van aanpak omgevingsplan is op 4 juli 2023 vastgesteld door het college en ter informatie met een mededeling aan de raad gestuurd. In dit plan van aanpak wordt richting geven aan het proces voor het verder ontwikkeling en fasering van het omgevingsplan. Medio 2022 is gebleken dat het wijzigen van het Omgevingsplan vanaf 1 januari 2023 technisch nog niet mogelijk is. De projectgroep Omgevingsplan is om deze reden vanaf na de zomer bezig met het ontwikkelen van een Tijdelijke Alternatieve Maatregel (een “TAM-omgevingsplan”), om op deze manier na het inwerking treden van de wet de ruimtelijk juridische procedure voor belangrijke gebiedsontwikkelingen door te kunnen laten gaan. Met het uitstel van de Omgevingswet is er minder energie gezet op de TAM en is verder gebouwd aan de basis van het Omgevingsplan. Onder andere is gestart met het opstellen van een handboek waarin standaarden worden opgenomen en keuzes worden vastgelegd. Het handboek bevat zowel beschrijvingen van processen, maar ook inhoudelijke keuzes zoals formulering en structuur. Het handboek is bedoeld voor de medewerkers die zich bezig houden met het proces wijzigen omgevingsplan, maar ook voor externe partijen die een wijziging omgevingsplan voorbereiden voor een gebiedsontwikkeling. Naast de inhoudelijke werkzaamheden is vanuit het omgevingsplan ook meegedaan met het landelijke test traject, IKT. In december 2022 is de volledige keten getest. Dit betrof het wijzigen van het Omgevingsplan, het publiceren, het checken van een activiteit aan de hand van toepasbare regels en het aanvragen van een vergunning. De test heeft diverse bevindingen opgeleverd, zoals de werking van de DSO, maar ook de werking van de lokale plansoftware. Het testen vanuit IKT wordt gecombineerd met het lokaal kennis opdoen van de werking van de technische kant van het opstellen van een Omgevingsplan. Ook is er aandacht voor de veranderende werkwijze rondom de planologische procedures voor ruimtelijke initiatieven. Vanaf 1 september 2023 zijn geen nieuwe verzoeken om wijzigen van een bestemmingsplan meer in behandeling genomen. Voor de nieuwe initiatieven is geadviseerd over de mogelijkheden zoals omgevingsvergunningen onder de Wabo, Bopa’s of wijzigen Omgevingsplan. Vanaf de inwerkingtreding worden de lopende bestemmingsplanprocedures nog afgerond onder het voorgaande recht. Nieuwe initiatieven waarvoor een wijziging omgevingsplan nodig is worden vooralsnog middels een Tam-omgevingsplan uitgevoerd. De software waarin het omgevingsplan gewijzigd moet worden is nog niet gereed. Ook is de productieomgeving nog niet actief. De planning van de leverancier is dat Deventer in maart 2024 aan de beurt is om overgezet te worden van pre-productie naar productie. Vanaf 1 april verloopt het huidige contract met de softwareaanbieder. In DOWR-verband wordt onderzocht welk vervolg mogelijk is. Ook voor het ontwikkelen van het definitieve omgevingsplan op inhoud wordt onderzocht in welke mate er een samenwerking mogelijk is in DOWR-verband. Daarnaast zal in de loop van 2024 voor het beheer van het Omgevingsplan een planregieteam ingesteld worden. Hierin zijn meerdere disciplines uit verschillende teams vertegenwoordigd. Het planregieteam heeft als doel het bewaken van de (juridische) kwaliteit en het beheren van het Omgevingsplan. Met name is een zorgvuldige regie van belang bij het gelijktijdig wijzigen van verschillende gebieden in het Omgevingsplan, vanwege technische risico’s. Dit zal vooral aan de orde zijn op het moment dat de omgevingsplansoftware gebruikt kan worden. Bij de Tam-omgevingsplannen is vooral van belang dat de inhoud juridisch juist is, en zijn er minder technische risico’s. Bestuurlijke communicatie en besluitvorming Op 3 juli 2023 is er een gesprek geweest met de griffie over het gebruik maken het van het adviesrecht voor de door de raad aangewezen gevallen van activiteiten. De wens is een vergunningsproces waarbij in 8 weken zowel de inhoudelijke beoordeling van het initiatief als het bestuurlijke proces, wordt doorlopen. Dit vraagt naast de nodige inspanning van alle betrokkenen, een doordacht proces. In het najaar is een voorstel aangeboden aan de agendacommissie hoe we procesmatig omgaan met initiatieven die vallen binnen de vastgestelde categorieën adviesrecht. 1 en 29 november zijn raadsleden en opvolger in technische informatiesessies meegenomen in de context van de Omgevingswet. In 2024 monitoren we wat we in proces en initiatieven zien langskomen en rapporteren we aan college en raad. Werkprocessen Personeel en organisatie De monitor anders werken zetten we periodiek in om ook in 2023 feedback te krijgen hoe medewerkers kijken naar de implementatie en om gericht acties uit te zetten om medewerkers verder voor te bereiden. Participatie Onder andere door het organiseren van een participatieparade, van 31 oktober 2023 t/m maart 2024, helpen we medewerkers en bestuur te leren, delen en doen. Daarnaast is er een wekelijks spreekuur voor vergunningverleners en casemanagers voor het bespreken van door initiatiefnemers ingediende participatieverslagen. Op deze manier kunnen deze medewerkers laagdrempelig klankborden met de coördinator, een jurist en een participatieadviseur. Ook ondersteunen we initiatiefnemers met de Wegwijzers Participatie voor eenvoudige en meer complexe initiatieven. Daarnaast is een adviesgesprek met een participatieadviseur mogelijk. Digitalisering Voor het maken en publiceren van omgevingsdocumenten gebruiken we TerceraGo (Xxllnc) Zoals onder het kopje ‘Omgevingsplan’ reeds is aangegeven is er op dit moment nog geen sprake van een stabiele situatie. Voor het wijzigen van het omgevingsplan zullen we gebruik maken van de tijdelijk alternatieve maatregel (Tam-omgevingsplan). Ook voor het instrument ‘Voorbereidingsbesluit’ is er een TAM waar we gebruik van kunnen maken. Voor de instrumenten ‘Omgevingsprogramma’ en ‘Omgevingsvisie’ is er geen alternatieve maatregel mogelijk. Voor de Omgevingsvisie is dat op korte termijn nog geen probleem. Wel is een eerste Omgevingsprogramma in voorbereiding (ontwerp maart 2024). Om dit omgevingsprogramma te kunnen publiceren is ook de nieuwe software in productie noodzakelijk. Een belangrijke wettelijke eis vanuit de Omgevingswet is het digitaal kunnen ontvangen van aanvragen om een omgevingsvergunning. De software die in het VTH-domein (Powerbrowser2020) wordt gebruikt voor het ontvangen en behandelen van omgevingsvergunningen, is in omgevingsdienst-verband aangeschaft. PB2020 heeft een grote update ondergaan en kunnen we blijven gebruiken voor het ontvangen en verlenen van omgevingsvergunningen en meldingen onder de Omgevingswet. Technisch gezien hebben de we de noodzakelijke koppelingen gelegd: | ||||
Voortgang | ||||
Scope | Op koers | |||
---|---|---|---|---|
De algemene uitvoering vindt plaats binnen de gestelde kaders. | ||||
Financiën | Behoeft aandacht | |||
De dekking bestaat uit diverse posten. Daarnaast is binnen programma 5 het “oude” budget actualisatie bestemmingsplannen structureel voor €200.000 beschikbaar (inclusief overhead). De inzet vanuit de organisatie wordt veelal gedaan door medewerkers waarvan de uren reeds zijn gedekt, zoals de inzet van de transitiemanager en de inzet van de organieke kerngroep en het opleidingsbudget vanuit personeel en organisatie. Voor de jaren na 2021 wordt per jaar de budgetvraag beoordeeld; vooralsnog wordt hiervoor weerstandsvermogen aangehouden. | ||||
Afwijking begroting? | Nee | |||
Afwijking investering? | Nee | |||
Afwijking exploitatie? | Nee | |||
Er heeft in 2021 een onder uitputting plaatsgevonden. Dit werd met name veroorzaakt door de uitstel van de Omgevingswet van 1 januari 2022 naar 1 juli 2022 en vervolgens naar 1 januari 2023. Bij de voorjaarsnota zijn geen aanvullende middelen voor 2022 aangevraagd. Bij de 3e kwartaalrapportage 2022 is aanvullend €185.000,- aangevraagd, hetgeen gedekt kon worden uit de rijksbijdrage voor extra implementatiekosten Omgevingswet. Een deel van de besteding van de voorbereiding is direct gekoppeld aan het moment van inwerkingtreding van de wet. Bij de decembercirculaire is €505.000 beschikbaar gekomen voor Invoeringskosten Omgevingswet. Dit budget zal het tekort dekken en het budget zal worden toegevoegd aan het beschikbare budget voor 2024. |
Kostenraming en dekking per jaar (x €1) | ||||
Activiteit | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|
Informatiearchitectuur | ||||
Digitalisering basis op orde | 190.000 | 190.000 | 190.000 | |
Digitale dienstverlening en informatievoorziening | 67.500 | 42.500 | 42.500 | |
Monitoren, evalueren en datagestuurd werken | 100.000 | 100.000 | 100.000 | |
Subtotaal informatiearchitectuur | 357.500 | 332.500 | 332.500 | 0 |
Instrumenten | ||||
Omgevingsvisie | 87.800 | 54.200 | 35.000 | |
Bestemmingsplan verbrede reikwijdte en omgevingsplan | 163.833 | 113.833 | 58.078 | |
Subtotaal instrumenten | 251.633 | 168.033 | 93.078 | 0 |
Werkprocessen | 125.800 | 71.800 | 64.800 | |
Anders werken en organiseren | 57.400 | 57.400 | 57.400 | |
Communicatie en participatie | 47.400 | 47.400 | 47.400 | |
Organisatie | 86.600 | 86.600 | 72.600 | |
Subtotaal raming | 1.023.933 | 763.733 | 667.778 | 250.000 |
Subtotaal reeds gedekt | 1.196.086 | 508.576 | 443.782 | 0 |
Subtotaal aanvullend benodigd | 222.153 | -255.157 | -223.996 | -250.000 |
Afwijkingen t.o.v. jaarschijf begroting (x €1) | ||
Activiteit | 2023 | Afwijkingen |
---|---|---|
Informatiearchitectuur | ||
Digitalisering basis op orde | 190.000 | |
Digitale dienstverlening en informatievoorziening | 67.500 | |
Monitoren, evalueren en datagestuurd werken | 100.000 | |
Subtotaal informatiearchitectuur | 357.500 | |
Instrumenten | ||
Omgevingsvisie | 87.800 | De herijking gaat mogelijk eenmalig aanvullend budget vragen. |
Omgevingsplan | 163.833 | Extra kosten vanwege testen |
Subtotaal instrumenten | 251.633 | |
Werkprocessen | 175.800 | Extra kosten vanwege uitstel en inhuur |
Anders werken en organiseren | 57.400 | |
Communicatie en participatie | 47.400 | |
Organisatie | 184.200 | |
Subtotaal raming | 1.073.933 | |
Reeds gedekt eenmalige budgetten | 663.830 | |
Reeds gedekt programmabegroting en organisatie | 322.256 | |
Reeds gedekt basisregistraties | 210.000 | |
Budgetoverheveling uit 2020 | 0 | |
Subtotaal dekking | 1.196.086 |
Risico's en kansen | ||
Risico's en kansen? | Op koers | |
---|---|---|
Vooralsnog kunnen de risico’s (m.u.v. structurele effecten implementatie) opgevangen worden binnen het projectbudget zelf door het overhevelen van het budget van het afgelopen jaar. Een deel van de besteding van de voorbereiding is direct gekoppeld aan het moment van inwerkingtreding van de wet. Deze kosten schuiven dus mee. We voorzien risico’s in de dienstverlening in de eerste maanden na inwerkingtreding van de wet omdat de organisatie moet wennen aan de nieuwe manier van werken, de verantwoordelijkheden verschuiven en doordat het DSO nog niet optimaal functioneert en optimaal is ingericht. We organiseren een terugvalscenario in de EHBO organisatie met extra capaciteit en middelen om de impact op het primaire proces te verminderen. De koepels waaronder de VNG hebben afspraken gemaakt over de financiële gevolgen van dit uitstel. Gemeenten moeten hoogstwaarschijnlijk extra kosten maken voor de implementatie van de Omgevingswet. In het interbestuurlijke financiële akkoord over de Omgevingswet uit 2016 is overeengekomen dat de verschillende overheden de implementatie kosten zelf dragen en dat over de verwachte maatschappelijke baten geen korting zal komen. Onderzocht wordt hoe moet worden omgegaan met deze extra kosten. Dit kan invloed hebben op de begroting Omgevingswet van Deventer. Regelmatig kijken we vanuit het kernteam en het management naar de risico’s bij de implementatie. Vanuit deze sessies worden aan de hand van de actualiteit beheersmaatregelen genomen. In de tabel zijn de belangrijkste risico’s kort weergegeven. | ||
Communicatie | ||
Communicatie | Op koers | |
Voor de algemene communicatie over de Omgevingswet met bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties sluiten we aan bij de landelijke online campagne. Van november 2023 t/m februari 2024 besteden we onder andere via social media aandacht aan de veranderingen onder de Omgevingswet. Daarnaast hebben we specifieke doelgroepen (bijvoorbeeld ontwikkelaars) apart met informatie benaderd over wat de impact is van de Omgevingswet op de manier waarop we opereren (bijvoorbeeld in het geval van bestemmingsplannen tot eind dit jaar). Uiteraard is ook de informatie op deventer.nl geactualiseerd naar aanleiding van de inwerkingtreding van de Omgevingswet. | ||
Overige informatie |
Risico's | ||||
Risico | Gebaseerd op | Omvang voor | Beheersmaatregel | Omvang na |
---|---|---|---|---|
DSO functioneert onvoldoende en kent storing en fouten. | Deventer is actief aan het testen, intern en regionaal en doet mee aan de indringende ketentest (IKT). We organiseren een terugvalscenario (extra capaciteit en middelen) om de impact op het proces te verminderen. | |||
In de DSO checker komen alle regels vanuit verschillende bevoegd gezagen samen en die sluiten nog onvoldoende op elkaar aan. Voor initiatiefnemer leidt dit tot veel vragen en onduidelijkheid waarover ze contact opnemen. | We organiseren een terugvalscenario in het primaire proces door andere collega’s te laten aansluiten en de EHBO organisatie met extra capaciteit en middelen om de impact op het primaire proces te verminderen. | |||
Onvoldoende interne capaciteit en extern is inhuur lastig te krijgen om de implementatie van de Omgevingswet professioneel te begeleiden. | Goede fasering en realistische mijlpalen en veel werk met werk maken. We overleggen tijdig met teammanagers welke capaciteit beschikbaar moet zijn. | |||
Bruidsschatregels kunnen niet beleidsneutraal overgenomen worden |
| |||
Legesinkomsten anders dan voorzien. | Impactanalyse vanuit de Omgevingswet en WKB | |||
Implementatie en transformatie leidt tot toenemende exploitatiekosten | In de transformatiefase zullen beleidskeuzes en financiële gevolgen integraal inzichtelijk moeten worden gemaakt. Een deel zal niet kunnen worden voorkomen en is autonoom. |